Precies 20 jaar geleden beleefde de Amerikaanse stad New Orleans haar eigen Watersnoodramp. Een documentaireserie over de veelal blijvende gevolgen van Hurricane Katrina bevat de nodige lessen ook wie in Nederland inclusief wil vernieuwen, versnellen of verduurzamen.
Al dagen voor Katrina zou landen in New Orleans was de stad in rep en roer. Nu zijn de inwoners van de stad van Mardi Gras, Louis Armstrong en Cajun Food wel wat gewend als het om stormen gaat, maar dit beloofde een storm in de categorie 5 te worden. Daarbij hoorde ook een zeer reëel risico van overstromingen waarbij het water tot 7,5 meter hoog zou kunnen komen, hoger dan de bestaande dijken en andere waterkeringen die berekend waren op 6 meter en zeker hoger dan wijken als Lower Ninth Ward zie zelfs beneden N.A.P. waren gelegen.
Chaotische voorbereiding
In de documentaire Katrina Come Hell and High Water wordt in het eerste deel duidelijk dat het in de voorbereiding op Katrina al aardig mis gaat. De communicatie met de inwoners verloopt chaotisch en een oproep om te evacueren komt pas enkele dagen voor de ramp. Op de dag voor de ramp komt er zelfs nog een vliegtuig met Australische toeristen op de luchthaven aan. Een deel van de bewoners blijft achter omdat ze op basis van eerdere stormen denken Katrina te kunnen uitzitten. Bovendien heeft lang niet iedereen in de stad, en de rest van het armere diepen zuiden van Verenigde Staten, de beschikking over een auto. Wie wel kan rijden, of een lift heeft, staat urenlang vast op de snelwegen naar veiliger oorden.
Als Katrina op 29 augustus 2005 landt bij New Orleans lijkt de directe impact in eerst instantie mee te vallen. Weliswaar is er veel schade, met de bekende beelden van geknakte palmbomen, wegwaaiende daken en tv-verslaggevers die zich schuilhouden achter het straatmeubilair, de stad heeft het overleefd! Die hosannasfeer slaat al snel om als blijkt de dijken op een handvol plekken door de enorme toevloed van water alsnog bezwijken.
Met name de lager gelegen buurten komen onder meters diep water te staan. Achtergebleven bewoners die het overleven -bij de ramp komen bijna 1.400 mensen om- zitten dagenlang op de daken van hun woningen, wachtend op hulp die maar moeizaam op gang komt. Ondertussen worden de omstandigheden in evenementencentrum Superdome, waar duizenden inwoners hun toevlucht naar hebben genomen steeds slechter. Pas dagen later, als de dijken provisorisch zijn gemaakt en het water is gezakt, keert de rust terug.
Gaten in stedelijk weefsel
Van een terugkeer naar huis is voor de meest mensen in de noodopvang geen sprake. Hun huizen zijn weggespoeld of compleet onbewoonbaar geworden. Tot op de dag vandaag zijn de gaten die het water sloeg in het stedelijk weefsel te zien. Weliswaar werden, mede op basis van Nederlandse kennis en ervaring, waterkeringen hersteld, aangepast en versterkt, de gemeente vindt het nu geen goed idee meer om grootschalige nieuwbouw in de lager gebieden toe te staan.
Bovendien is herbouwen van meet af aan geen optie voor de inwoners in lager gelegen wijken en dat is geen verzekeringskwestie maar een vastgoeddingetje. Er is weliswaar een fonds dat bewoners hierbij ondersteunt, maar dat keert uit op basis van de veronderstelde commerciële waarde per m2 van de oorspronkelijke woningen. En die ligt in arme buitenwijken een stuk lager dan dichterbij het toeristische stadcentrum. Dat de kosten van bouwmaterialen en mankracht niet discrimineren naar locatie was blijkbaar nog niet doorgedrongen tot de bedenkers van het fonds.
Brad Pitt
Dat zogenaamd goedkoop -en snel- bouwen bleek ook de in de praktijk uit te draaien op duurkoop. Onder aan aanvoering van acteur Brad Pitt werden er door de Make it right-stichting meer dan 100 duurzame woningen gebouwd voor 26,8 miljoen dollar. Alleen bleken de woningen al snel tal van gebreken te kennen, van lekkages tot aan vloeren waar bewoners compleet doorheen zakten. Pas in 2022 wist de stichting de gemoederen te bedaren met een schikking van 20,5 miljoen dollar voor de reparatiekosten.
De afdronk van de herontwikkeling van de stad én de serie stemt niet heel vrolijk. Onder regie van Spike Lee vertellen bewoners, lokale bestuurders en hulpverleners met activistische statements hoezeer de stad letterlijk van kleur veranderde. Doordat veel woningen in de lager gelegen wijken niet werden herbouwd kwamen er ook geen scholen terug en daarmee ook niet het sterke sociale verband dat deze wijken van oudsher kenmerkte.
Wijken net buiten het centrum, waar tot de ramp veelal zwarte Amerikanen woonden, werden populair bij blanke, nieuwe bewoners van de stad. Een bewoonster die maanden na dato terug keerde naar New Orleans wist zich geconfronteerd met een huur die niet langer 600 maar 900 dollar bedroeg. Gentrificatie op topsnelheid.
Demografische shift
Nog altijd ligt het aantal inwoners van New Orleans met ruim 360.000 een stuk lager dan de 450.000 inwoners die er voor de ramp woonden. Met name de zwarte middenklasse besloot uiteindelijk niet meer terug te keren naar de stad omdat het leven elders, bijvoorbeeld in Texas, een stuk aantrekkelijker bleek. Was in 2004 meer dan 2/3 van de bevolking van Afro-Amerikaanse oorsprong, inmiddels is dit nog zo’n 55%, waarbij blanke Amerikanen juist hun intrede deden. Daarmee legde ramp niet alleen pijnlijk de maatschappelijke achterstanden van zwarte Amerikanen bloot, maar veranderde het ook de cultuur van The Big Easy definitief.
De miniserie 'Katrina: Come hell and high water' is te zien bij Netflix.
